Kultura Podhala obfituje w szereg charakterystycznych dla tego obszaru i bardzo wyrazistych na tle naszego kraju cech. Są to takie elementy jak strój, gwara, styl architektoniczny, legendy, obrzędy, taniec czy wreszcie potrawy regionalne. Dzisiaj skupimy się na tych ostatnich. A zatem co charakteryzuje produkty regionalne? Są to takie dania czy wyroby, które wytwarza się tylko na danym obszarze, w sposób nieprzemysłowy, lecz za pomocą tradycyjnych metod produkcji i przy użyciu lokalnych surowców. Warto je cenić i próbować, ponieważ po pierwsze stanowią element kultury, który jest wytworem przeszłości i dzięki któremu możemy lepiej poznać historię danego regionu i dawnych pokoleń. Po drugie jest to wartościowa i bardzo smaczna żywność, nieprzetworzona w takim stopniu jak ta przemysłowa. Mogą to być produkty mleczne, wyroby mięsne, produkty cukiernicze i oczywiście gotowe dania. Przejdźmy zatem do prezentacji tradycyjnych produktów Podhala. Palce lizać!

Oscypek – zwany także oszczypkiem to król serów z Podhala i istny symbol tego regionu. Pierwsze wzmianki o wędzonym, słonym serze pojawiły się juz w XV wieku i jak wiele innych wyrobów tego obszaru wywodzi się od pasterzy wołoskich. Jego charakterystyczny kształt dwustronnego stożka pokrywają na środku wzory, które uzyskuje się poprzez odciśnięcie drewnianego pierścienia oscypiorka. Swój słony smak ser zawdzięcza moczeniu w solance przez dobę, po czym jest on układany pod dachem bacówki, gdzie poddany jest procesowy wędzenia zimnym dymem z ogniska. Czas dojrzewania wynosi do kilkunastu dni. Wyrabiany jest w okresie od maja do września.

Żentyca – to nieodłączny element produkcji oscypków w postaci serwatki z owczego mleka, która posiada zdrowotne właściwości. Pozyskuje się ją po dodaniu do mleka podpuszczki, która ścina go na ser i oddziela od serwatki. Gęsta żętyca z fragmentami sera stanowiła pokarm baców i ich rodzin, a po oddzieleniu resztek sera służyła jako orzeźwiający napój w czasie żniw.

Ser gazdowski – nazywany także gołka, pucok lub klocek wytwarzany z krowiego mleka; jego nazwa pochodzi od wyglądu serka. Była to alternatywa dla serów owczych, jako że dostęp do ich mleka był ograniczony do kilku miesięcy w roku.

Bundz/bunc – ser owczy, którego pierwsza faza produkcji jest podobna do wyrabiania oscypków. Ciepłe mleko od owiec zlewa się do puciery, które następnie klaguje się czyli dodaje podpuszczkę. Powstały skrzep sera przekłada się na płótno zwane grudziarką, gdzie odcieka przez dobę. Na koniec wykłada się sam ser na półkę, aby wysechł i dojrzał.

Redykołki – czyli serowe zwierzątka powstają z resztek sera, z którego wytwarzany jest oscypek. Tradycyjnie stanowiło to formę upominku dla dzieci, najczęściej w postaci baranka, serduszka czy parzenicy.

Bryndza podhalańska – charakterystyczny owczy ser o jednej z najstarszych receptur na Podhalu. Nazwa przyjęła się z języka rumuńskiego za sprawą osadników wołoskich już w 1527 r.! W dawnych czasach stanowił on środek płatniczy. Ma postać pasty, a w smaku jest słony i czasem ostry.

Moskol – to prosta potrawa, która według tradycji wywodzi się od jeńców rosyjskich, którzy w okresie I wojny przebywali w Galicji. Są to placki wytworzone z ziemniaków i żytniej mąki, niekiedy także z dodatkiem maślanki. Tradycyjnie wypiekane były na blasze pieca kuchennego. Obecnie podawane są z masłem, bryndzą lub słoniną.

Zupa zoproska – jest daniem z ponad 100-letnim stażem. Niegdyś obecna w niemal każdym podhalańskim domu, dzisiaj jej receptura przetrwała w nielicznych rodzinach. Nazwa wywodzi się od słowa zaprażka, którą zaprawiano zupę. Najistotniejszymi składnikami są suszone grzyby, suszona lub świeża mięta, koper, kminek, pietruszka, marchewka, swojskie masło oraz mąka. Przyrządzana szczególnie w okresie Wielkiego Postu i w Wigilię.

Kapusta po góralsku – jedna z podstawowych potraw górali na co dzień. W celu otrzymania tego tradycyjnego dania należy zalać kiszoną kapustę wodą i zagotować. Dodatkiem są gotowane ziemniaki, skwarki z cebulą oraz słonina.

Kluski hałuski – to prosta i kolejna z podstawowych góralskich potraw. Po ugotowaniu kluseczek na wodzie mogą one być polane mlekiem lub tłuszczem ze skwarkami. Stanowią uniwersalną propozycję na śniadanie, obiad i kolację.

Tarcioki – inaczej zwane kluskami scykanymi lub buktami są także podstawową propozycją w góralskim menu przygotowaną z ziemniaków. Należy je zetrzeć oraz dodać kilka prostych składników. Po ugotowaniu smak klusek najlepiej podkreślą skwarki ze słoniny.

Jagnięcina podhalańska – wypas owiec na Podhalu ma długie tradycje, które sięgają XVI w. Tradycyjnie hodowana jest tutaj Polska Owca Górska, która powstała z połączenia miejscowych owiec z tymi pochodzenia rumuńskiego. Jagnięta, z których pozyskuje się mięso są wypasane na pastwiskach ze specyficzną roślinnością mająca właściwości lecznicze. Ma ona wpływ na ostateczny smak mięsa.

Kiełbasa podhalańska ze Skrzypnego – wyrób zawierający najlepszej jakości mięso wieprzowe oraz cielęce z dodatkiem przypraw, wędzone w wysokiej temperaturze na drewnie bukowym oraz olchowym, co nadaje jej wyjątkowy smak i zapach.

Jak widać, pod Tatrami nie brakuje smakowitych propozycji do skosztowania. Nabrali Państwo ochoty na coś dobrego? Warto poczuć smak Podhala!